2 апреля, 2024 - 11:15
«ЦIыхум и пщIэр къыхуэзыхьыр и лэжьыгъэрщ. Уэ къуащIэну узыхуэмейр нэгъуэщIми йомыпэс. Зыгуэрым сэбэп ухуэмыхъуфми, уи зэран йомыгъэкI. ГъащIэм псори къыщыппыкъуокIыж» – апхуэдэ къыхуеджэныгъэхэм тету и гъащIэ гъуэгуанэр ирихьэкIащ «Советская молодежь» газетым и редактор нэхъыщхьэу илъэс куэдкIэ лэжьа Къардэн Мухьэмэд Мучэзир и къуэм. Псэужамэ, мы махуэхэм абы и ныбжьыр ирикъунут илъэс 70.
Къардэн Мухьэмэд Мучэзир и къуэр 1954 гъэм гъатхэпэ мазэм и 28-м Зеикъуэ къуажэм къыщалъхуащ. Ар щеджащ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и химико-биологическэ, экономическэ факультетхэм, Экономикэмрэ правэмкIэ Кисловодск институтым и юридическэ къудамэм.
1976 гъэм Къардэныр ВЛКСМ-м и Ленинскэ райкомым пропагандэмкIэ и отделым и инструктор хъуащ, 1977 гъэм ТУ-12-м и комсомол комитетым и секретару хахащ. ИужькIэ, 1978 гъэм, ар ВЛКС-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и пропагандэмрэ культурно-массовэ лэжьыгъэмкIэ и отделым и лектор къулыкъум пэрыхьащ. 1981 гъэм ВЛКС-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и лектор гупым и унафэщI ящIащ.
1984-2020 гъэхэм Къардэн Мухьэмэд «Советская молодежь» газетым и редактор нэхъыщхьэу лэжьащ. Къардэныр УФ-м, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэщ, УФ-м и Журналистхэм я союзым хэтащ, ТворчествэмкIэ дунейпсо академием и академикыу, КъБР-мкIэ УФСИН-м и жылагъуэ советым и тхьэмадэу щытащ. И лэжьыгъэм щиIэ зэфIэкIхэм папщIэ абы къыхуагъэфэщащ УФ-м и Журналистхэм я союзым щIыхь зиIэ и дамыгъэ лъапIэр.
«Советская молодежь» газетым и зыужьыныгъэм и гуащIэшхуэ хилъхьащ Къардэным. Газетым гъуэгуанэ купщIафIэ къызэринэкIащ, зэманым сыт хуэдэ щытыкIэ иримыгъэувами, и къалэн нэхъыщхьэр, цIыхухэм я деж хъыбарыр нэхьэсыныр, игъэзащIэу нобэ къэсащ. 90 гъэхэм я пэщIэдзэ дыдэм газетыр щытыкIэ хьэлъэ ихуауэ щытащ. Газетыр зэхуащIыжыным нэсауэ щытащ абы щыгъуэ – илъэскIэ ящхьэщытащ а шынагъуэр. Зыпэрыт Iуэхур фIыуэ зылъагъу, игури и псэри етауэ зи лэжьыгъэр езыхьэкI Мухьэмэд апхуэдэу тыншу икIуэтынухэм ящыщтэкъым. Абы хузэфIэкIащ газетым и щыIэныгъэм адэкIи къыпищэн. Къардэным и унафэм щIэт гупри къызэфIигъэщIакъым гугъуехьым, уеблэмэ улахуэр и чэзум зэраIэрымыхьэми имыгъэшынэу зэкъуэту я редакторым и щIыб къыдэтащ икIи зэгъусэу щытыкIэ хьэлъэм къикIащ. Мухьэмэд а зэманым республикэм и президенту щыта КIуэкIуэ Валерий зыхуигъазэри газетым и Iуэхур зэрымыщIагъуэр жриIащ, щIалэгъуалэ газетыр хэмыкIуэдэжамэ нэхъ къызэрытщтэр гуригъэIуащ. КIуэкIуэм Iуэхум зы хэкIыпIэ гуэр къыхуигупсысыну къигъэгугъэри, абы иужькIи куэд дэмыкIыу, 1993 гъэм щыщIэдзауэ, «Советская молодежь» газетыр КъБР-м и правительствэм и нэIэм щIэту къыдэкI хъуащ. Абдеж щегъэжьауэ газетыр зыужьыныгъэщIэм и гъуэгу теуващ. Ар тхьэмахуэм зэ къыдэкI хъуащ – япэщIыкIэ напэкIуэцI 12-у, иужькIэ напэкIуэцI 16-м нэсащ. Республикэм къыщыдэкI газет псоми япэ компьютер техникэкIэ къащып хъуар «Советская молодежь»-рщ. Лъэпкъым и къэкIуэным игъэгумэщI, абы зиузэщIынымкIэ хузэфIэкI сытым дежи зылэжьыну хущIэкъу Мухьэмэд абы и бзэмрэ и хабзэхэмрэ зегъэужьыным, егъэфIэкIуэным, и лъэныкъуэкIэ газетым хузэфIэкIыным щегупсысым, адыгэбзэкIи балъкъэрыбзэкIи напэкIуэцI щхьэхуэхэр тедзэныр – «Псынэмрэ» «Шауданымрэ» – къихилъхьащ. Абы щыгъуэм апхуэдэ Iуэхухэр къыщащтэр КПСС-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым и партым и зэIущIэрати, зи чэзу зэхыхьэм и Iуэху еплъыкIэр къыщыхилъхьэм, зыми къыдаIыгъатэкъым. АрщхьэкIэ зи ужь ихьа Iуэхур ерыщу пхызыгъэкI Къарэдэныр абдеж къыщызэтеувыIакъым. Партым и ЦК-м пропагандэмкIэ и къудамэм и унафэщIым и къуэдзэм и деж а Iуэхур щыпхигъэкIауэ щытат.
ЦIыху хэтыкIэ дахи иIэт Мухьэмэд, «Гуп зыгъэгупыр гуп и уасэщ» зыхужаIэхэм хуэдэт ар. Псоми фIыуэ ялъагъурт, ар зыцIыхухэм зыми шэч къытрахьэртэкъым сыт хуэдэ IуэхукIэ абы зыхуагъазэми, абы и деж дэIэпыкъуныгъэ зэрыщагъуэтынум.
«Сыт и лъэныкъуэкIи уи дзыхь ебгъэз хъуну, псалъэ итамэ, абы тебгъуэтэжу апхуэдэт Мухьэмэд. Нобэрей ди зэманым апхуэдэ цIыху куэдым урихьэлIэнукъым. ЦIыхур къэпцIыхунумэ, гъуэгуанэ дытехьэ, жаIэ. Абы и гъусэу сэ куэдрэ сежьащ, хамэ къэралхэми зэгъусэу дыщыIащ. Ар уи гъусэмэ, укъимыкIуэту утыку уихьэ хъунут. АдыгэлI нэгъэсам и хабзэхэр зыдэслъагъуу щыта Къардэн Мухьэмэд, сэ сызэреплъымкIэ, сыткIи щапхъэу дунейм тетащ», - жеIэ Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд.
Къардэныр зыдэлэжьахэми гуапэу ягу къагъэкIыж, зэрыжаIэжхэмкIэ зы унагъуэшхуэм хуэдэу зэхэтащ, я гуауи я гуфIэгъуи зэдагуэшу. УнафэщIым дзыхь яхуищIырти, тыншу къызэдекIуэкIырт. Пэжщ, лэжьыгъэ IуэхукIэ щызэныкъуэкъуи къэхъуащ, апхуэдэхэм деж Мухьэмэд езым и еплъыкIэр пхимыгъэкIыу, редакцэм щылажьэр псори абы къыхишэрти, зэгъусэу зы унафэм хуэкIуэрт.
«Иджыри еджапIэм сыщIэсу, лэжьыгъэ и пIалъэ зыхэзгъэгъуазэну «Советская молодежь»-м и редакцэм сыкъэкIуауэ щытащ. Мис абы щыгъуэщ Мухьэмэд къыщысцIыхуар. ЛэжьапIэ сыкъыщыувам республикэм щекIуэкI политикэ Iуэхухэм сытригъэтхыхьын щIидзащ. «ЗалымыгъэкIэ ягъэIэзащ» жыхуаIэм хуэдэу, а унытIыныгъэм зы цIыкIукIэ сыдимыхьэхыу, ар абы къалэн къысщищIат. АбыкIэ жысIэну сызыхуейращи, языныкъуэхэм деж, лэжьыгъэ и пIалъэ фIыуэ зэрищIэм къыхэкIыу, узыхуейр, узыпэлъэщынур уэ нэхърэ нэхъыфIу абы къызэригъэнаIуэфырщ.
ИужькIэ абы сыкъыIукIыжри, зэман гуэркIэ нэгъуэщI IэнатIэхэм сыпэрытауэ редакцэм къэзгъэзэжащ. Къызэрызгъэзэжам зэи сыхущIегъуэжакъым, уеблэмэ си гуапэу сакъыхыхьэжащ. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ мыбы щыIэ зэхэтыкIэм хуэдэ сэ нэгъуэщIыпIэ сыщрихьэлIакъым. Мухьэмэд фIэфIтэкъым зэрыхьзэрийхэр, псалъэмакъ мышухэр къыщекIуэкIым и деж. Абы къыхэкIыуи, редакцэм щытыкIэ тэмэм къыщызэгъэпэщыным мыхьэнэшхуэ иритырт. УнафэщI ткIийуэ зыкъыдигъэлъагъуну хэтакъым. Абы фIы дыдэу ищIэрт и лэжьакIуэхэм ящыщ дэтхэнэми и зэфIэкIыр здынэсыр икIи зи ужь итар мис ар тэмэму къызэрагъэсэбэпынырт», - жеIэ «Советская молодежь» газетым жэуап зыхь и секретарь Къардэн Маринэ.
«ЦIыхуфI и IуэхущIафэ кIуэдыркъым» жыхуаIэращи, Къардэн Мухьэмэд зыцIыхуу щыта псоми ягу фIыкIэ къинащ икIи куэдрэ гуапэу ягу къагъэкIыжынущ.
