15 октября, 2024 - 10:01
Бизни бюгюннгю ушакъ нёгерибиз Тырныауузну 5-чи номерли гимназиясыны устазы Хаджиланы Халиматды. Ол сабийлени орус тилни бла литератураны жашырынлыкъларына тюшюндюрюп келгенли отуз жылдан атлагъанды. Анга озгъан жылда «РФ-ни билим бериуюню сыйлы ишчиси» деген сыйлы ат берилгенди. Андан сора да, «Билим бериу» миллет проектни чеклеринде бардырылгъан «Эм ахшы устаз» эришиуню республика даражалы бёлюмюнде хорлагъанды. Дагъыда РФ-ни президентини администрациясыны Ыразылыкъ къагъыты бла, КъМР-ни правительствосуну Сыйлы грамотасы бла эм башха сыйлы саугъалары да бардыла.
– Халимат Зейтуновна, сабий репетиторгъа жюрюмей, сынауда жюз баллны алаллыгъын ёз юлгюлеринде ачыкълагъан сынамлы устазладан бирлерисиз. Ыразымысыз окъуучуларыгъызны быйылгъы эсеплери бла?
– Тамата класслада окъугъанланы асламысы, берлик экзаменлеринден бийик балла алыр ючюн, репетиторлагъа жюрюрге керекди, деп алай сунадыла. Жамауат арасында аллай тёре тохташдырылгъанчады – мектепде берилген билим ЕГЭ-леге магъаналы къуралыуну жалчытмайды, жаланда аны бла сабийле Бир къырал экзаменни эбине тюшюналмайдыла деп.
Орус тилден жюз балл алаллыкъ окъуучуланы школну кесинде, жаланда анда бёлюннген заманны чеклеринде окъуна хазырларгъа боллукъду деп айталлыкъма. Къуру дерслени угъай, аладан тышында берилген заманны да хайырланыуну юсюнден айтама.
Энчи кесими юсюмден айтсам, сабийле манга 5-чи классда келгенлеринлей бир уллу дефтерни да башлатама, ол а окъуучуну биргесине школну бошагъынчы дери турады.
Биринчиден окъуна сёзлюк ишге жууаплы боллукъ сабийни да сайлайма. Нек дегенде хар дерсими андан башлайма. Артда уллу болмагъан текстледе тыйгъыч белгиле ол халда нек салыннганларына анализ этдиреме.
Адабият чыгъармала уа – ала кёлден жазмагъа хазырларгъа аламат мурдордула. Бу жаны бла эм къыйматлы кезиу 10-чу классда окъугъан заманларыды. «Война и мир», «Преступление и наказание», «Отцы и дети» чыгъармаланы текстлери – ала манга сыйлыдыла эмда багъалыдыла. Ата-аналарына да къаты эсгертеме – сабийни сёлешиу тилин айнытыргъа сюе эсегиз, ол романлагъа эс буругъуз, деп. Иш сынамым аны алайлыгъын ачыкълагъанды.
Факультативлени тохтатмагъанлай бардырама. Аланы 8-чи классдан башлайма. Жюз баллагъа тийишли болгъан окъуучуларым адабият чыгъармаланы кёп окъугъанлары, кёз къарамларыны кенгликлери бла энчидиле. Аллай сабийле бла ишлеген устазгъа да тынчды.
– Окъуучуларыгъыздан филологияны сайлагъанла неда устазла бармыдыла?
– Жарсыугъа, тюз да бюгюнлюкде школда ишлеген окъуучум жокъду. Нек? Къыйынды, жууаплыды эмда айлыгъы уллу тюйюлдю. Филологияны сайлагъанларым асламдыла. Сёз ючюн, Жолаланы Лейля ингилиз тилге КъМКъУ-да окъуй турады. Жанатайланы Азинат а МГУ-ну филология факультетини орус тилни диалектлерине тюшюндюрген бёлюмюню 3-чю курсуна барлыкъды. Аны эгешчиги Айша да, ол быйыл 100 балл алгъанды, энди бу окъуу юйню халкъла аралы байламлыкъла факультетини бюджет бёлюмюне киргенди. Андан сора да, Москваны М. Торез атлы къырал лингвистика университетинде окъугъан сабийлерим да бардыла.
– Устаз усталыкъны къалай бла сайлагъаныгъызны, ишигизден къаллай зауукълукъ алгъаныгъызны да айтсагъыз эди?
– Сабийликден да педагог болур умутну этгенме деп, айталлыкъ тюйюлме. Баям, къадар кеси элтген жол бла баргъанладанма. Советлени къыралында ёсген сабийледен бирича, ол кезиуде кёргюзтюлген фильмлеге солуууму тыйып къарай, Социалист Урунууну Жигитлерине, ударниклерине берилген сый-намысны да кёрюп, аланы юлгюлеринде ийнек саууучу болургъа сюйгенме.
Болсада татлы тенг къызым барды да, ол КъМКъУ-ну филология факультетине окъургъа барыргъа талпынып эди да, мени да къоймай, биргесине окъуугъа кийиреди. Бюгюнлюкде къадарым алай бурулгъанына аз да сокъуранмайма, тенг къызыма да ыразылыгъымы айтханлай турама.
– Окъутхан сабийлеригиз бла ушакъ бардырыргъа тюше тургъанды. Ала барысы да уллу хурмет бла сагъынадыла атыгъызны. ЕГЭ-леге дери окъуу жылда дерс олимпиадала, башха эришиуле да боладыла.
– Алайды. Биз да аланы барысына да къатышханлай турабыз жыл сайын. Азинатны юсюнден биягъында сагъындыкъ. Ол Окъуучуланы битеуроссей дерс олимпиадаларында регион даражалы урумда эки кере да призёр болуп къууандыргъан эди.
Дагъыда ол олимпиаданы республикада озгъан бёлюмюнде (2011 ж.) Уяналаны Зайнаф хорлагъан эди. Регионну атындан къырал урумуна да къатышып, жетишим болдургъанды. Андан алгъа жылда уа Хаджиланы Зульфия Жаш журналистлени битеуроссей олимпиадаларыны ахыр кезиуюню призёру болгъан эди. Асанланы Жаннета «Уллу перемена» Битеуроссей конкурсда финалгъа чыкъгъанды.
Жюз угъай, жаланда он сабийни окъута эсем да, аладан жангыз бири аллай устазым бар эди, ол былай айтып юйретген эди десе, ол заманда муратым толгъаннга санайма.