8 августа, 2023 - 10:02
Бюгюннгю ушакъ нёгерибиз жууаплы, низамлы фармацевт Кючмезланы Фатимады. Ол Санкт-Петербургда аптекаладан биринде ишлейди.
– Фатима, бу уллу шахаргъа къалай тюшгенсе?
– Аллындан айтып башласам, Нальчикде медицина колледжде окъугъанма. Анда уа окъууну тауусханлагъа иш тапхан бёлюм барды. Фармация факультетден къызыл диплом бла чыкъгъанымдан сора, манга эмда талай адамгъа Санкт-Петербургда фармацевтле керекдиле дейдиле. Атамдан бла анамдан эркинлик алып, юч къыз нёгерим бла бирге бери келгенме.
Этген оноуума ыразыма, нек дегенде шёндюгю иш манга сынам алыргъа, усталыгъымы кётюрюрге себеплик этеди. Андан сора да, бизни конференциялагъа, тюбешиулеге чакъырадыла. Алада жангы информация, дарманланы шёндюгю тюрлюлери, фармацевтикада тюрлениуле бла шагъырейленеме. Усталыкъ жаны бла ёсеме дегеннге мында онг барды.
– Ишлеген жеринг къалайды, адамларын жаратамыса?
– Бизни къыралда эм уллу аптека сетьледен бирине саналады ол. Жаратама, таматала да бир зат бла къысмайдыла, иги боладыла. Адамлыкъ жаны бла айтсанг да, бизни миллет, дин энчиликлерибизге окъуна сакъ кёзден къарайдыла. Сёз ючюн, мен ишлеген аптеканы башчысы ораза ай ингир алада: «Сиз ауузланыгъыз, кассада уа мен сюелейим», – деп тургъанды. Байрамланы да унутмайдыла, алгъышлап, саугъала бередиле.
– Фармацевтни иши не бла байламлыды?
– Аптекагъа келген дарманланы алыу, тийишдириу, керек жерлерине (бирлерин сууукъда, башхаларын жарыкъдан ташада) салыу, дагъыда адамлагъа консультацияла бериу, рецептлеринде жазылгъанны ангылатыу, препаратланы къачан, къалай хайырланыргъа жарагъанын, келишгенин бла келишмегенин билдириу – ма олду бизни баш ишибиз. Аны юсюне онгсуз болгъанлагъа врач жетгинчи биринчи медицина болушлукъ берирге керекбиз.
Дарманланы бек кёп тюрлюсю барды, окъугъан заманыбызда аланы барын да жик-жиги бла билирге юйретмейдиле, алай къайсы тюрлюсю адамны несине жарагъанын а билебиз. Анга кёре тийишли дарман да бераллыкъбыз. Жангы препарат чыкъса уа, аны юсюнден компанияланы келечилери бизге билдиредиле.
Дагъыда медицина адеп-къылыкъ барды. Фармацевт анга сакъ болургъа керекди.
– Ол айтханынг а неди?
– Бизни ишибиз, кёбюсюнде медицина бла угъай, адамла бла байламлыды дерге боллукъду. Энди кесинг сагъыш эт: асламысында аптекагъа ауругъан, бирде уа аллай жууукъ-ахлуларына дарман излеген адамла келедиле. Кюлюр, ойнар халли тюйюлдю ол, сагъышдады, жарсыудады. Аны ючюн ачыуланып сёлешгенле да боладыла. Сен а алагъа тынгыларгъа, дарманны къалай хайырланыргъа боллугъун да айтып ангылатыргъа, бирде уа артха врачха ашырыргъа окъуна керексе. Къысхасы: къолдан келгенича болушургъа, эм башы уа – не да этип, саулугъуна хата салмазгъа борчлуса. Ол адам а башха кюн къайтып келип: «Сау бол, болушдунг, эс тапдым», – десе, бек хычыуун кёрюнеди. Алай да болгъанды. Ол сагъатда ишим магъаналы болгъанына бютюнда тюшюнеме, къууанама. Бирле уа: «Дарман алыргъа жаланда ма сизге келеме…», – дейдиле. Аллай сёзлени эшитсенг, сау кюнню кёлюнг кётюрюлюп турады.
– Иш неге юйретгенди сени?
– Адамны халин ангыларгъа. Ишде кюн сайын кёпле бла сёлеширге тюшеди. Ичлеринде къаллайына да тюбейсе: игилери, аманлары да бардыла. Абадан болса, къыйналып сёлешсе, не зат сюйгенин кеси да иги билмесе – ашыкъмай тынгыларгъа, анга тап болурча амал табаргъа кюрешеме. Башында айтханымча, адам хыны сёлешсе да, анга къулакъ салмазгъа, халин ангыларгъа керекди.
Адамла бла ишлеген къыйынды, алай ол кёпге юйретеди: сёз таба билирге, тёзюмлю, таукел да болургъа.
– Алыучула къаллай дарманла излеучюдюле, аланы багъаларына къараймыдыла?
– Кёплери: «Ма врачны рецепти – анда не зат жазылып эсе да, аны бер», – дейдиле. Багъасына, башха несине да къарамайдыла.
Рецепт бар эсе, биз анга зат къошаргъа эркинлигибиз жокъду. Не десенг да, саусузгъа къаллай дарман керек болгъанын врач кеси биледи: олду аны халин тинтген, багъыу амалын да сайлагъан. Алай рецепт жокъ эсе уа, кесибизни оюмубузну айтыргъа боллукъбуз. Сёз ючюн, витаминле, БАД-ла – аланы къайсылары тийишли болгъанларын билдирирге эркинбиз.
«Энчи ма бизни къыралда чыгъарылгъан дарман беригиз манга, кесибизникилеге билеклик этерге керекбиз», – дегенле да аз тюйюлдюле. Башхала уа: «Жаланда ма ол тыш къыралда этилген болсун ансы, башхасы керекмейди», – дейдиле. Багъасын, учузун излегенле да болуучудула. Врачдан уллу тизме бла келип: «Ангылатчыгъыз, не зат жазгъандыла манга мында», – деп да соруучудула.
Бюгюнлюкде дарманладан къытлыкъ жокъду. Сатыуда бир тюрлюсю тас болса да, анга башхалары табыладыла. Къайсыларыны да барды алышырча тюрлюлери: сюйсегиз Россейде чыгъарылгъан, сюйсегиз тыш къыралладан келген.
– Мындан арысында уа къаллай умутларынг бардыла?
– Бу ишни шёндю жаратама. Санкт-Петербургда энтта да талай заманны ишлерге, иги сынам алыргъа, шахарны да кёрюрге сюеме. Арта уа ёз жериме къайтыргъа умут этеме, фармацевтикада урунургъа дейме.
Дагъыда медицина жаны бла окъууну андан ары бардырыргъа, бийик билим алып, врач болургъа сагъышларым бардыла…
– Фармацевтиканы сайлагъанынга сокъуранамыса?
– Угъай. Устазымы: «Аберини сайлагъан эсенг – анга сокъураныргъа кесинге эркинлик берме», – дегени эсимдеди. Бу усталыкъ манга жангы нёгерле, билим, адамла бла сёлеше билиу сынам бергенди. Дагъыда медицинадан, дарманланы юслеринден ангылау – жашауда ала да изленедиле. Аны барыны да бир хатасы жокъду деп, оюмум алайды.
Улбашланы Мурат.
