17 мая, 2022 - 15:34
I
Зэман гуэр ипэкIэ узэIэбэкIыжмэ, Емынэжь къилъытэу щытащ дунейм тетхэми ахърэтым кIуэжахэми пенсионерхэм нэхърэ нэхъ узэхъуэпсэн щымыIэу.
«Я насыпщ абыхэм! – жиIэрт Емынэжь, гушыIэ Iуэхум хэмылъу. – Тыншщ икIи хъуэпсэгъуэщ пенсионерхэм я гъащIэр: щыхуейм къотэдж, щыхуейм мэгъуэлъыж, зэман пыухыкIа ямыIэу щыхуейм машхэ. ТIэпIыжу машхэ. ЩыIэкъым абыхэм нэхърэ нэхъ щхьэхуити. Лэжьыгъэ хьэлъэр я пщэм дэхужауэ, къащхьэщыта унафэщIхэм я кIий-гуо макъхэр зэхамыхыжу, абыхэм я ущие псалъэхэм емыдэIуэжу, лэжьапIэм къыкIэрыхункIэ мыгузэвэжу пенсионерхэр хуиту мэбауэ, IэфIу мэжей, гукъыдэж щаIэхэм и деж паркхэм, скверхэм макIуэ, уэрамхэм къыщакIухь я нэгу зрагъэужьу. Япэм зыгуэрхэм яфIэлIыкIыу, ящышынэу щытами, иджы ахэр гушхуауэ топсэлъыхь я унафэщIу щытахэм, къалэ, къуажэ, район администрацэхэм я Iэтащхьэхэм, министрхэм, губернаторхэм, къэрал къулыкъущIэхэм. Хэти щотхъур, хэти хьэм ирагъэхьыр, я лэжьэкIэм, я псэукIэм, я дуней тетыкIэм тепсэлъыхьурэ…»
Ауэ пенсэм зэрыкIуэрэ (и ныбжьыр илъэс щэ ныкъуэ зэрырикъуу тIысыжат, стаж ирикъуу иIэти) мазэ бжыгъэ тIэкIу фIэкIа дэмыкIыу Емынэжь и гупсысэхэм захъуэжащ, зыхэхуа гъащIэр къытехьэлъэу хуежьэри.
«Пенсионерым и Iуэхур сыту гугъу, сыту хьэлъэ икIи зэшыгъуэ! – йогупсыс Емынэжь, и гущIыIур дэгъэзеярэ, унащхьэмкIэ дэплъейуэ зыдэщылъым. – ПщIантIэм дэт тIысыпIэ кIыхьхэм утесу махуэ псом ущысщ, псэлъэгъу къыпхуэхъун гуэр къэплъыхъуэу е лIыжьхэм я гъусэу куэзыр, домино, шашкэ, шахмат уджэгуу, тIэкIу зытебгъэун къудей щхьэкIэ.
Зэкъым, тIэукъым къызэрыпхуихуэри уи гаражым е уи хэгъэрейм ей гаражым ущIэсу стакан плIимэжькIэ пивэ, шагъыр, аркъэ уефэну, абы щыгъуэми дэшхын тэмэм уимыIэу, бжьыныщхьэ тыкъыр, мыIэрысэ закъуэ фIэкIа.
Къэралми цIыхубэми я деж пщIэ нэс пенсионерхэм зэрыщамыIэр щхьэжэ тщымыхъуу къанэркъым. КъулыкъущIэхэми абыхэм гулъытэ нэс хуащIыркъым, псалъэ дыгъэл зыкъом хужаIэ, зэзэмызи тхылъымпIэжь тIэкIукIэ къахуэупсэ пэтми, грамотэ, щытхъу тхылъ жыпIэми».
А псор Емынэжь зыгуэрурэ и гум тригъахуэрт, ауэ абы хуэшэчыртэкъым, иризэгуэудырт япэм IитIкIэ и Iэр къэзубыду, къыпэзыжыхьу щыта и ныбжьэгъу, и лэжьэгъу, и хэгъэрей, и цIыхугъэ зыкъомым я щIыбыр къызэрыхуагъэзар, пенсэм зэрытIысыжрэ.
Емынэжь къызэрилъытэмкIэ, апхуэдэ цIыху зэкIуэкIахэм Угъурлыжьи ящыщт.
«Дауэ къыпщыхъурэ дызэрысабий лъандэрэ си ныбжьэгъу, си къуажэгъу, школым дыщеджэми, институтым дыщыщIэсми си партэгъуу щыта, зы лэжьапIэ IэнатIэм дызэдэIута, зым Iэпыхур адрейм къищтэжу къыздекIуэкIа а бзаджэнаджэм, а хьэбыршыбырыжьым щай фIыцIэжьу сыкъридзэжыркъым, - жеIэр Емынэжь и гушыкъур Угъурлыжь трикъутэу. – Абы имыщIэжу пIэрэ фыз къэтшэху (абы иужькIэ хъужынутэкъым!) зы пIэм дилъу жэщ куэд зэрыдгъэкIуар, зэм я деж сыкIуэу, зэми ди деж къакIуэу?
Зыхуэсхьынур сщIэркъым, и унагъуэр и гъусэу къуажэм зэрыIэпхъуэжрэ махуипщI ней, декадэ псо дэкIа пэтми, телефоныр къигъэкIэрахъуэу е и лъакъуэжьитIыр къилъэфу ар къысщIэупщIакъым, махуэ къэс мыбы лэжьакIуэ къэджадэ пэтми.
А мыкхъэмывэжьым псори щыгъупщэжащ. ФатIимэ тхьэIухудыр фызу къызэрезгъэшари ищIэжыркъым.
Ауэ Iуэхукъым: сэ абы хуэфI сыхъунщ икIи екIуу зыкъезгъэщIэжынщ. ЕмыкIуми зыкъезгъэщIэжынщ!..»
II
Пощтым къикIыу къахьа хъыбарегъащIэ тхылъым итт Угъурлыжь и цIэкIэ посылкэ лъапIэ гуэр къызэрыкIуар. Ауэ хэт ар къригъэхьми, дэнэ къикIми гурыIуэгъуэтэкъым.
«ГъэщIэгъуэн, сыт хуэдэ посылкэу пIэрэ ар? – тегъэчыныхьауэ зоупщIыжхэр Угъурлыжьрэ и щхьэгъусэ (езым зэрыжиIэмкIэ, и половинкэ) ФатIимэрэ. – Шэч хэмылъу, бэлыхь гуэру къыщIэкIынщ. Ауэ хэту пIэрэ къезыгъэхьыр икIи дэнэ щIыпIэ къыздикIыр? Ди благъэ гуэрщ е ди ныбжьэгъущ жытIэнущи, апхуэдэ лъэпкъ хамэ къэралхэм, нэгъуэщI областхэм щыпсэууэ е щылажьэу зыри диIэкъым. Сыт хуэдэу щымытми, Тхьэм и нэфIыр къыщыхуэ апхуэдэ гулъытэ къытхуэзыщIам!»
- Алыхьым и IэмыркIэ сщIащэрэт къытхуагъэхьа посылкэм хэлъ хьэпшыпхэр! – жеIэ ФатIимэ, ирагъэкIуэкI псалъэхэм адэкIэ пищэу. – Дауи, цIыкIуфэкIукъым ахэр: пщIэрэ щхьэрэ зиIэщ.
- Мыгувэу къэтщIэнкъэ, Фатимочкэ, ар зыхуэдэр, - жеIэ Угъурлыжь, шхыIэн тепIар хъунщIэ-псынщIэу зытридзурэ икIи зэрылъа гъуэлъыпIэм (къулъшыкъу хъухункIэ жеят, езыр щымылажьэ махуэу щытти) жыджэру къебэкъуэхыурэ. – ПсынщIэIуэу посылкэр къеIыхыжын хуейщ… КхъыIэ, Фатимочкэ, уэ пощтым кIуэи ар къеIыхыж: сэ зысхуэпэху, зыстхьэщIыху, си жьакIэр супсыху зэман куэдыIуэ дэкIынущ. Си паспортри ууейри къащтэ. Уэ иджыри пощтым щIэсхэм укъацIыхуркъыми, нэчыхь дызэриIэмкIэ щыхьэт тхылъри абыхэм егъэлъагъу, къыздэщти. Быдэ и анэ гъыркъым жыхуаIэр пщIэрэ уэ, Фатимочкэ?!...
III
Пощтым къэкIуа посылкэр иджы зэращIым хуэдэу тхылъымпIэ коробкэ е фанерэм къыхэщIыкIа ашыч цIыкIу илътэкъым: къэп псыгъуэ зэкIуэцIыдат зэрылъыр. АпхуэдизкIэ ар хьэлъэти, щыгъын гуэр е хьэпшып цIыкIуфэкIу мыхъуу, КъалэкIыхьым дэт завод цIэрыIуэм плъыжьу щагъэжьа чырбышкIэ кудауэ фIэкIа пщIэртэкъым.
Зэм кIэщIэкъузауэ и блэгущIэм щIэлъу, зэм и щIыб илъу, зэи и ныбафэм быдэу кIэриIыгъэу ар ФатIимэ унэм къихьыжащ.
- Уэху, си псэр пигъэхуащ мыбы! – мэтхьэусыхэ ар, посылкэр зэрылъ къэпыр хуэсакъыпэурэ диваным ирилъхьэурэ. – Къаруи-псэруи къысхуигъэнэжакъым… Хьэзаб мащIи дэсшэчакъым мыбы и къеIыхыжыным… Угъурсыз! Сыт хуэдизу гугъу сригъэхьа пощтым и унафэщI цIыхубз гъур кIыхьым: «Зи цIэкIэ кърагъэхьар къэмыкIуауэ уэ, хамэм, посылкэр уэттыж хъунукъым», - жиIэурэ. – Сэ хамэ цIыхуу сызэрыщымытыр, гражданскэ жена зыхужаIэхэм сызэрыщымыщыр икIи нэчыхь быдэкIэ сыпыщIауэ щхьэгъусэ сызэрыбгъэдэсыр ткIийуэ гурызгъэIуа, абыкIэ щыхьэт тхылъ дызэриIэр, и нэм щIэсIуу, езгъэлъэгъуа нэужьщ посылкэр къыщызитыжар…
- Афэрым, Фатимочкэ, хьетхуитагъ зэрыпхэлъыр наIуэ пщIащ… ИIэт, дегъэплъыт иджы хъугъуэфIыгъуэ къытхуагъэхьам…
Жану щIэлъыкIауэ жыпкIэ зэрихьэ сэ цIыкIур къищтэри, Угъурлыжь къэпыщхьэр итIэпIыу щIидзащ.
- Хуэсакъ, кхъыIэ, на! – ФатIимэ мэлъаIуэр, гъунэгъу дыдэу къэувауэ. – Зыгуэрхэр зэхэбупщIатэмэ…
Къригъэжьа псалъэр и кIэм нигъэсыну хунэмысу, цIыхубзыр лъэныкъуэкIэ IуцIэфтыжащ, посылкэм хэлъу къэпым къикIа джанэ зэIытхъам къигъащтэри.
- Сыт зищIысыр мы барахлор? ЖыIэт, сыт зищIысыр?
- Уэлэхьи, сымыщIэ, Фатимочкэ. АдэкIэ деплъынти…
Уеплъми, адэкIи нэхъ щIагъуэтэкъым. Нэхъ гурымыхьыжт, пэжыр жыпIэмэ. Джанэ зэIытхъам къыкIэлъыкIуэу къэпым къикIащ зи тхьэIур зэIытхъа, зи лъапхэр пылэжьыкIа гъуэншэдж тIорысэжь, зи лъэдакъэр щIэуда икIи ныкъуэзэщIэху хъуа ботинкэжь лъэныкъуэ, лъакъуэ ижьым ейуэ, зи джабэ лъэныкъуэр хэтхъа кIэлош тIэрысэ, лъакъуэ сэмэгум хуэщIауэ.
А «хъугъуэфIыгъуэ» псом я лъабжьэм щIэлъу къэпым илът тхылъымпIэ зэкIуэцIышыхьа, зыгуэрым къызэрешэкIар къапщIэу.
ЕпIэщIэкIыу Угъурлыжь зэкIуэцIиха тхылъымпIэм кIуэцIылът дыгъэ бзийкIэ куэдрэ ягъэгъуа щIакхъуэ ныкъуэ, дзэкIэ уеIэми къыпхугуэмычыну, сэкIэ зэпыбгъэжынуми упэмылъэщыну кхъуей быдэ IыхьэфI, шэ щIэхуам къыхэщIыкIауэ. Апхуэдэу тхылъымпIэм кIуэцIылът, и зэхуэдитIыр хафыкIауэ пивэ птулъкIэ ныкъуэ, нартыху жэпкъкIэ и щхьэр щхьэщыгъэбыдыкIыжауэ…
- Мы хьэбыршыбыр къомыр сыт зищIысыр? – жеIэ губжьауэ Угъурлыжь, посылкэр зэрылъа къэпыр утыкум щыхыфIидзэурэ. – Мыпхуэдиз лей къыдэзыха напэншэр хэт? Гъуэгу мыгъуэм ирижьэ хэтми… Е зэт, зэт! ПщIэну щыткъым факъырэ е бродягэ гуэрым хуаутIыпща мы хьэпшып фIей, ерыскъы гурымыхьхэр ди деж къагъэхьауэ къыщIэкIынщ, адресыр зэхагъэзэрыхьу.
- Зы цIыкIу зэхагъэзэрыхьакъымэ, тхьэ! – жеIэ ФатIимэ, и щхьэгъусэм пэрыуэу. – Уи жагъуэгъу гуэрщ ар къызыбгъэдэкIар, хэту щытми.
- СщIэркъым, Фатимочкэ! Уэлэхьи, сымыщIэ… ШэсыпIэ уихьэфын, пощт связым и лэжьакIуэ языныкъуэхэм хьилагъэ гуэр зэрамыхьауэ, посылкэм хэлъа хьэпшыпыфIхэр мы хьэбыршыбырхэмкIэ зэрамыхъуэкIауэ? Апхуэдэ гуэрхэри къыщыхъуа щыIэщ… Ауэ, дауэрэ щымытми, мы Iуэху мыфэмыцыр зэхэгъэкIын хуейщ. ИкIэщIыпIэкIэ хуейщ!..
- Тхьэусыхафэ тхылъкIэ прокурорым зыхуэдгъэзэнщ, - жеIэ Фатимэ, и щхьэгъусэм и жэрдэмыр диIыгъыу. – Абы Iуэхур зэхрегъэкIи бзаджащIэр жэуап ткIийм….ткIий дыдэм ирырешалIэ!... Сыт мы дэ къыдаха лейр зищIысыр?!
***
ЕтIуанэ махуэм «авиапочта» жыхуиIэ конверт лъапсейм дэлъу Угъурлыжь письмо гуэр къыхуэкIуащ: «Си посылкIэ тIэкIур къыфIэрыхьа?» жыхуиIэ псалъэуха закъуэм фIэкIа имыту.
Ар къэзытхыр Емынэжьт, и Iэ бэлагъыжьыр щIэдзыжауэ.
Письмом къеджа нэужь Угъурлыжьрэ ФатIимэрэ зэплъыжри ину къэдыхьэшхащ, «пенсэм кIуа пэтми, а гушыIэреижьым и делагъэр игъащIэкIэ иухынукъым!» - жаIэри икIи зэгъуэсэу прокурорым и цIэкIэ ятха тхьэусыхафэр цырыцу зэфIатхъыжащ.
ЕмыкIутэкъэ-тIэ уи ныбжьэгъужь щхьэкIэ утхьэусыхыну?!..